بررسی عناصر بصری نگاره های مذهبی چاپ سنگی دوران قاجار

چکیده کشف و شناسایی ساختار فرم و نحوه ی سازماندهی عناصر بصری در آثار تجسمی از ملزومات اصلی درک مخاطب وانتقال پیام موجود در آثار می باشد. جستجودر نحوهی ساماندهی تمهیدات بصری آثار مکتوب و غیر مکتوب هنری گذشته موجب شناخت و به کارگیری این تمهیدات در روند خلق سودمند طراحیهای معاصردر گرایشهای مختلف هنری می شود، شیوه ای که علاوه بردارا بودن بیان مدرن هویت بومی و ملی را نیز در خود خواهد داشت . چاپ سنگی را می توان مهم ترین عامل و نقطه گذار از سنت به تجدد در جامعه ایران دوران قاجر به حساب آورد . ابزاری که با دار ا شدن ویژگی های خاص، که هنرمندان ایرانی به آن اضافه نمودند؛ توانست به حفظ و اشاعه هنر، فرهنگ وگسترش علوم مختلف در بین عموم مردم کمک شایانی بکند.این پژوهش به بررسی وشناسایی بصری نگاره های مذهبی کتاب های چاپ سنگی در یک مجموعه خصوصی می پردازد. مجموعه خصوصی جناب آقای سید شاهین عرب از مجموعه های ارزشمند کتاب های چاپ سنگی است که بادارا بودن بیش از هفتاد نسخه از کتاب های کمیاب چاپ سنگی دوران قاجار، مجموعه ای مناسب برای پژوهش میباشد. با بررسیهای اجمالی به این نتیجه رسیدم که تنها نگاره های مذهبی کتاب - های چاپ سنگی موجود را از نظر ساختار بصری مورد پژوهش قرار دهم. این پژوهش از روش توصیفی تحلیلی تبعیت می کند . با توجه به مسئله پژوهش، تعداد 110 نگاره به عنوان جامعه نمونه پژوهش به وسیله ی اسکن مستقیم از کتاب های مذهبی چاپ سنگی گردآوری شد . مجموعهای از تمهیدات و کیفیتهای تجسمی در نگارهها به عنوان سوالات و اهداف پژوهش تعریف شد.که در نتایج پژوهش به آنها اشاره شده است . دراین پژوهش، فضای هنری دوره ی قاجار با تمرکز بیشتر روی هنرهای عامیانه مورد مطالعه قرار گرفت. در برخی از این آثار، به لحاظ مضمون و همچنین استفاه از تمهیدات بصری مشابهتهایی با نگاره های مذهبی چاپ سنگی یافت شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهدکه ، نگارهای مذهبی جامعه مورد نظر درجهت ادامه ی سنت نگاگری ایرانی است و نگارگر موضوع کارش را ازادبیات مذهبی و شنیده های خود می گیرد؛ بنابر این تصاویری کهمیآفرین د ازخیال او سرچشمه می گیرد . این تخیل بیشتر در چارچوب حافظه ی جمعی شکل میگیرد. نگارههای مذهبی چاپ سنگی هم جهت با موتون مذهبی، آگاهی عموم مردم را نسبت به روایت - های مختلف بیشترمیکرد. این نوع آثار با بیانی موجز و مختصر که ساده و بی تکلّف می نمود؛ توانست پیوند مناسبی میان ارزشها و باورهای مردم و هنر برقرار کند. واژگان کلیدی: نگارههای مذهبی، چاپ سنگی، دوران قاجار، ساختار بصری